خار گل مریم و روش کاشت و داشت و برداشت آن

شرح گیاه

گیاهی است دو ساله دارای ریشه ضخیم و ساقه ای منشعب به ارتفاع ۸۰ تا ۱۵۰ سانتی متر که به حالت خودرو در کنار جاده های متروک، اراضی بایر و حدود خارجی زمینهای زراعتی غالب نواحی اروپا و آسیا می روید.در منطقه مدیترانه تا ایران پراکندگی دارد. این گیاه برگهای بزرگ با کناره های منقسم دندانه دار، خاردار، ظریف و به رنگ سبز شفاف دارد. خارهای نازک و ظریف راس دندانه های برگ این گیاه، رنگ زرد و ظاهر مشخص در مقابل رنگ سبز پهنک نشان می دهد ضمناً چون کناره رگبرگهای آن لکه های سفید دارد، مجموعاً باعث می شود که توجه به مشخصات برگ، باعث سهولت تشخیص آن از گیاهان دیگر این تیره گردد. کاپتیولهای آن درشت منفرد و دارای گلهای لوله ای و ارغوانی رنگ است. میوه اش سیاه رنگ شفاف، دارای تزئیناتی به رنگ زرد منتهی به تارهای با ظاهر دندانه دار است.

نیاز اکولوژیکی

ماریتغال گیاهی است مدیترانه ای که در طول رویش به هوای گرم و آفتاب فراوان نیاز دارد بذور در دمای ۸ تا ۱۰ درجه سانتی گراد جوانه می زند ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی بذر بین ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی گراد است. این گیاه را در هر نوع خاک می توان کشت نمود خاکهای کاملاً شنی و نهی از مواد و عناصر غذایی برای کشت این گیاه مناسب نیستند و باعث کاهش عملکرد می شوند.

آماده سازی خاک

زمین را در اولین فرصت بعد از برداشت محصول قبل شخم عمیقی می زنند پس از خرد کردن کلوخه ها با دیسک و افزودن ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک زمین را تسطیح می کنند. اواخر زمستان خاک را برای کاشت آماده کرده و پس از کاشت بذور برای ایجاد تراکم در بستر خارجی خاک و به منظور هماهنگی در رویش آنها زمین را غلتک می زنند. تذکر : ازت فراوان سبب کاهش مواد موثره گیاه می شود لذا چنانچه زمین تهی از ازت باشد توصیه می شود که ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم در هکتار ازت به عنوان سرک در اختیار گیاهان قرار گیرد.

تاریخ و فواصل کاشت

ماریتغال را می توان با بیشتر گیاهان به تناوب کشت نمود ولی گیاهان وجینی برای این کار مناسب ترند. این گیاهان نه تنها خاک را فقیر نمی سازند بلکه چنانچه بقایای گیاهی آنها به خاک برگردانده شود مقدار زیادی مواد آلی به خاک افزوده می شود. مزرعه بعد از برداشت گیاهان وجینی معمولاً عاری از علفهای هرز می شود و چون ماریتغال به اکثر علف کشها حساس است نیازی به مبارزه شیمیائی یا علفهای هرز نخواهد بود. همچنین پس از برداشت گیاهان وجینی فرصت کافی برای آماده سازی زمین خواهد بود. باقیماندن ماریتغال برای مدت طولانی در زمینهایی که در آنها کشت می گردد آنرا به علف هرز منطقه مبدل می کند این گیاه را حداکثر ۲ تا ۳ سال می توان در یک زمین کاشت. ماریتغال در مناطق سردسیر در فصل بهار و در مناطق گرمسیر به صورت یک محصول پائیزه کشت می شود. زمان مناسب برای کاشت بهاره گیاه اول بهار می باشد. تاخیر در کاشت مناسب نیست زیرا گیاه به ساقه نمی رود و عملکرد بشدت کاهش می یابد.زمان مناسب برای کشت پائیزه گیاه اوایل پائیز است فاصله ردیف های کاشت بین ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر و عمق بذر موقع کاشت ۲ تا ۳ سامتی متر می باشد.

کاشت

کاشت ماریتغال توسط بذور صورت ردیفی توسط ردیف کار غلات در زمین اصلی انجام می گیرد برای هر هکتار زمین ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم بذر نیاز است تعداد ۱۰ تا ۱۲ بذر در هر متر طولی مناسب می باشد برای سهولت در برداشت مکانیکی بهتر است گیاهان به صورت نواری کشت شوند. یعنی پس از هر ۴ تا ۵ ردیف در فاصله ای به اندازه ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتی متر خالی بماند و در تمام زمین به همین شکل عمل شود.پس از کشت انجام غلتک مناسب و آبیاری کافی سبب تسریع و هماهنگی در رویش بذر می شود.

داشت

بذور پس از ۸ تا ۱۰ روز سبز می شوند وقتی گیاهان ۴ تا ۵ برگی شدند علفهای هرز بین ردیفها و گیاهان را باید با دست در سطح کوچک یا به وسیله ماشین کولتیواتور وجین کرد. وقتی ارتفاع گیاهان به ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر رسید باید وجین علفهای هرز را تکرار کرده و بعد از ۳ تا ۴ هفته سومین و آخرین برداشت علفهای هرز را انجام داد. گیاه نسبت به علف کشها حساس است لذا انتخاب نوع علف کش ، غلطت و زمان کاربرد آن دقت نمود. از آفات گیاه می توان نوعی سرخرطومی کرده خوار نام برد که برای از بین بردن آن می توان از آفت کش و فاتوکس (Wofatox) به مقدار ۳ تا ۵/۳ کیلوگرم در هکتار استفاده نمود. از دیگر بیماریها سفیدک سطحی پودری است که می توان از قارچ کش سولفوره یا قارچ کشهای مناسب مانند آفاگون (Afagon) یا تریفمین (Trifmin) در زمان مناسب استفاده نمود.

برداشت

در کشت بهاره میوه ها از اوایل تابستان بتدریج می رسند. هنگام رسیدن میوه ها گلچه ها خشک می شوند و تارهای بلند و سفید رنگ (پاپوسها) ظاهر می گردند. رنگ میوه های رسیده قهوه ای و براق است.میوه های رسیده به سهولت از گیاه جدا و به اطراف پراکنده می شوند کاپیتولها معمولاً در یک مرحله برداشت می شوند. اواخر تیر اوایل مرداد زمان مناسبی برای برداشت محصول می باشد. چون ماریتغال برگهای بزرگ و انبوهی دارد و اطراف برگها را تیغهای فراوانی پوشانده است. کاربرداشت کاپیتولها با دست بسیار مشکل ساز است. در سطوح کوچک کاپیتولها را می توان با داس برداشت کرد اما در سطوح وسیع برداشت محصول فقط با ماشینهای مخصوص امکان پذیر است پس از جمع آوری میوه آنها را خشک و تمیز و در مکان مناسب نگهداری می کنند. عملکرد بذر بستگی به عوامل مختلف شرایط اقلیمی و روش برداشت محصول داشته و بین ۲/۱ تا ۲ تن در هکتار می باشد.

دامنه انتشار

شمال ایران : گرگان ،کنبد کاووس بین گرگان و نوده در ارتفاعات ۱۵۰ تا ۵۰۰ متری مازندران : کلادرشت ، بابل در ارتفاعات ۴۵۰ متری، امارت در دره هراز در ارتفاعات ۵۰۰ متری ، مغرب ایران ، آذربایجان دشت مرغان ، کرمانشاه : کوه نور. لرستان : باغ سراب در ارتفاعات ۸۵۰ متری، پشت کوه ، خوزستان : شوش حمیدیه ، ۲۵ کیلومتری رامهز، جنوب ایران فارس : کازرون ، بوشهر برازجان

نحوه کاشت بذر:

ساده ترین ترکیب خاک مناسب برای کاشت بذر گیاهان دارویی :

از دو ترکیب زیر هرکدام در دسترس بود میتوانید استفاده کنید.

۱ – کوکوپیت ۳۰ درصد – پیت ماس ۵۰ درصد – پرلیت ۲۰ درصد

۲ – خاک باغچه ۶۰ درصد – ماسه ۲۰ درصد – کود حیوانی ۲۰ درصد این موارد با هم خوب ترکیب شود.

اگر قصد کاشت زیاد و تولید این گل را دارید بهتر است در زمین یک کرت با این ترکیب خاک آماده کنید ، سطح خاک را خوب صاف کنید قبل از پاشیدن بذرها سطح خاک را خوب آب بدهید و بعد بذرها را روی خاک بپاشید سپس بهتر است روی آن حدود نیم سانت کود دامی کاملا پوسیده سرند شده بریزید و مجدد با آبپاش آب بدهید.

اما اگر مقدار کمی از این بذر را تهیه کردید و برای باغچه خود و یا به مقدار چندتا گلدان میخواهید پرورش بدهید از این روش زیر استفاده کنید.

در این روش خزانه شما باید کوچک باشد.

ابتدا یک سبد پلاستیکی میوه یا گلدانی با دهانه بزرگ ولی عمق کم تهیه کنید.

گلدان و یا سبد را از خاکی که در بالا ترکیب آن گفته شد پر کنید و خاک را خوب آب بدهید تا خاک نشست خود را بکند. حالا بذرها را روی سطح خاک بپاشید سپس حدود نیم سانت روی بذرها از همان خاک ترکیبی یا کود دامی کاملا پوسیده سرند شده بریزید و مجدد به آرامی با آبپاش آب بدهید. اگر از ترکیب خاک شماره ۲ استفاده میکنید خیلی بهتر است از کود دامی بر روی بذرها استفاده کنید.

حتما کود دامی ای که استفاده میکند چند ساله ،کهنه،پوسیده،خشک و سرند شده باشد. به هیچ عنوان از کود دامی تازه استفاده نکنید.

بعداز اینکه جوانه های گیاه مورد نظر به حدود ۵ تا ۸ سانت رسیدند آنها را از خزانه در آورده و در جای اصلی بکارید.

برخی ها بذر را روی محلی که مورد نظرشان هست میپاشند تا همان جا سبز بشود اما این روش درست نیست دلیلش این است که زمان بذر پاشی بذرها نامنظم روی زمین میافتند و وقتی سبز میشوند خیلی از آنها ممکن است کنار هم سبز بشن اما زمانی که بذرهارو درون خزانه بکارید بعد میتوانید به صورت منظم بوته های این گل را به هر طریقی و به هر فاصله ای که میخواهید بکارید.

به این نکته هم حتما توجه شود : هیچ وقت اقدام به نگهداری گل و گیاهان بیرونی در منزل نکنید چون درون منزل نور و تهویه هوای کافی برای رشد گیاهان و درختان بیرونی وجود ندارد حتی کاشت بذر هم ممکن است با مشکل مواجه شود در کل اگر مکانی برای کاشت بذر ندارید و مجبور هستید که در منزل این کار را بکنید بهتر است گلدان خزانه را روی پنجره جنوبی بگذارید تا نور کافی به آن برسد و حتما پس از سبز شدن بذر گیاهانی که بیرونی هستند آنها را به بیرون از خانه انتقال بدهید اگر ( به بیرون انتقال ندهید ساقه ها دراز شده و کم کم از بین میرود)

معرفی خارمریم:

خارمریم با نام انگلیسی Milk thistle و نام علمی Silybum marianum  از خانواده  Asteraceae، یک گیاه دارویی دوساله است که به طور خودرو در حاشیه های جاده های بیرون شهر، زمینهای بایر و محوطه خارجی زمینهای زراعی در اروپا و آسیا رشد میکند و در ایران نیز زیاد است . برگهای آن بزرگ و تخم مرغی شکل است که خاردار بوده و لبه های برگ دندانه دار میباشد جالب است بدانید که در اطراف رگبرگها، لکه های سفید رنگ وجود دارد. گلهای آن لوله ای شکل و بزرگ بوده که به رنگهای صورتی و ارغوانی رنگ دیده میشوند که در اردیبهشت و خرداد ماه شکوفا میشوند. ریشه آن ضخیم و ساقه آن ساده و بدون کرک و مقداری منشعب است. میوه آن براق و قهوه ای مایل به سیاه میباشد که بذرهای زرد رنگ داخل آن قرار دارد.

تکثیر:

کشت این گیاه از طریق بذر صورت میگیرد که به صورت نواری کشت میگردد تا برداشت مکانیکی آن راحت باشد. پس از کشت باید آبیاری مناسب انجام شود تا رشد بهتر آن صورت گیرد. اگر منطقه سرد است، در بهار و اگر گرم است در پاییز کشت کنید اما توجه داشته باشید که کشت در بهار را حتما در بهار انجام دهید و به تاخیر نیافتد زیرا در غیر این صورت به ساقه نمیرود و تولید به شدت کاهش می یابد.

نیازهای محیطی:

برای رشد نیاز به هوای گرم و آفتاب کامل نیاز دارد و توجه کنید که خاک تحت کشت آن نباید خیلی سبک و بدون مواد مغذی باشد. از نظر آبیاری هم بخصوص در اول کشت به آبیاری منظم دقت نمایید و زمین کشت هم زهکش مناسب داشته باشد.

خواص:

• خارمریم، یک نوع آنتی اکسیدان قوی است که بدن را در برابر سرطان محافظت میکند.
• گلوتاتیون موجود در آن، سموم کبد را دفع میکند.
• این گیاه، برای افراد مبتلا به سنگ صفرا مناسب است و باعث دفع آن میشود همچنین از ابتلا به سنگ صفرا ممانعت میکند.
• یک خاصیت بسیار مهم خار مریم این است که مصرف آن باعث میشود که اثربخشی داروهای شیمی درمانی افزایش یابد.
• کلسترول بد خون را کاهش داده و کلسترول خوب را زیاد میکند.
• در افراد مبتلا به دیابت نوع دو، که بدن به انسولین مقاومت دارد، مصرف این گیاه، این مقاومت را کاهش میدهد.
• تمام قسمتهای این گیاه خاصیت دارویی دارد ولی دانه منبع غنی تری از مواد دارویی است.
• خار مریم برای درمان التهاب و ناراحتیهای پوستی بسیار مناسب است.