بادرنجبویه گیاهی با خواص سحرآمیز و روش کاشت ,داشت و برداشت

 بذر بادرنجبویه

بذر بادرنجبویه یا همان ملیس از جمله بذوری می باشد که شرکت هربال مارکت آنرا بفروش می رساند. این شرکت این بذر را در بسته های یک گرمی تا چند کیلویی می تواند در اختیار مشتریان و متقاضیان خود قرار دهد. بذر موجود 100 درصد خالص بوده و در صد جوانه زنی انا بالای 90 درصد می باشد. کشت و کار بادرنجبویه بسیار آسان بوده و نیازمند دقت در کنترل علف های هرز در سال اول کشت می باشد.

قیمت عمده فروشی: کیلویی 500 هزار تومن می باشد.

بادرنجبویه گیاهی که خیلی از افراد از خواص فراوان آن اطلاعی ندارند.

گیاه «بادرنجبویه» سالهاست که توسط پزشکان مشرق زمین، برای درمان مشکلات خلقی استفاده می شود؛ همچنین مصرف آن جهت سردرد با منشاء عصبی، ضعف حافظه و خستگی روحی مفیدست.

این گیاه به اشکال مختلفی از قبیل اسانس، عصاره روغنی، روغن، پماد، کمپرس و دم کرده استفاده می شود. اسانس این گیاه در آرام کردن درد معده با منشاء عصبی، احساس چنگ زدگی در معده، تپش قلب، سردردهای یک طرفه، سرگیجه، عصبانیت، بی خوابی، استفراغهای دوران بارداری، کم خونی دختران جوان، درد عصبی دندان و رفع تندخویی در دختران جوان و زنان بسیار مؤثرست.

برگ این گیاه، بهترین دارو برای کسی است که هنگام نگرانی واضطراب ناراحتی معده پیدا می کند. دم کرده آن نیز جهت تهوع، مراحل اول سرماخوردگی ، خستگی عصبی و افسردگی مفیدست.

گفتنی است کمپرس، پماد و روغن حاصل از این گیاه جهت دفع حشرات و درمان زخم نیش آنها و رفع تنش عصبی، از زمان ابن سینا تجویز شده است.

برگها و ساقه تازه بادر نجبویه تا حدی اشتها آور بوده و باعث ترشح شیره گوارشی می گردد. این گیاه محرک دستگاه گوارشی بوده و به هضم غذا کمک زیادی می کند استفاده از بادرنجبویه خام یا نوشیدن دم کرده آن برای درمان دل به هم خوردگی های گوارشی و ناراحتی های عصبی بسیار مفید است. این گیاه سرعت تعریق را بالا برده و به عنوان دارویی بادشکن مصرف آن به شکل خام (خرد شده در تهیه سالاد) یا به صورت دم کرده برای افرادی که از نفخ معده رنج می برند توصیه و تجویز می شود. گیاه بادر نجبویه به دلیل داشتن نوعی اسانس روغنی معطر در آن نقش زیادی در درمان افسردگی داشته و دستگاه عصبی را به طور معجزه آسایی تقویت می کند و دارویی آرام بخش محسوب می شود. افزودن چند برگ و ساقه بادر نجبویه در سالادهای مقوی کبد ، موجب تحریک کبد و غده آدرنال می شود و آن را به خوبی تقویت می کند. بادر نجبویه بند آورنده خونریزیهای قاعدگی نیز بوده و به عنوان دارویی ضد ویروس، ضد باکتری و ضد اسپاسم کاربرد دارد. از تخم بادرنجبویه جهت تزیین روی سالاد استفاده می شود.

برداشت این گیاه معمولا در اواخر اردیبهشت، قبل از ظهور گل ها انجام می شود. برگ ها و سرشاخه ها پس از برداشت، در جریان هوا قرار می گیرند تا به سرعت خشک شوند و پس از آن در محل تاریک و خشک نگهداری می گردند.

این گیاه بومی مناطق مدیترانه ای است و در اروپا و آسیا نیز انتشار دارد. در ایران در کنار مجاری آب ها و مناطق اطراف تهران، در شمال ایران در رشت و اطراف آن ، رودبار و در آذربایجان و مناطق شرقی ایران و استان های غربی می روید.

ساقه‌های آن چهارگوش بوده و کمی کرکدار است و به بلندی سی تا هشتاد سانتی‌متر می‌رسند. برگ‌های زرد مایل به سبز آن به شکل بیضی و یا قلب هستند و لبه‌ آنها دندانه دندانه است. وقتی برگها له ‌شوند، بوی لیمو شیرین از آنها متصاعد می شود.

از اواخر تابستان تا اواسط پاییز، سنبله گل های کوچک بادرنجبویه به رنگ زرد که بعدا به صورتی کم رنگ یا سفید تبدیل می‌شوند، ظاهر می‌گردد.

این گیاه به کمبود آهن حساس می‌باشد و در خاک‌هایی که از لحاظ آهن فقیر هستند اضافه نمودن کودهای آهن دار ضروری است.

گیاه بادرنجبویه یا وارنگ بو محبوب زنبور عسل است، همچنین موجب از بین رفتن افسردگی می شود و داروی مورد علاقه ابوعلی سینا بود.

ملیسا (Melissa) نام علمی بادرنجبویه است که از واژه‌ای یونانی، به معنای زنبور گرفته شده است، این گیاه محبوب زنبور عسل است. وقتی زنبور مسافت زیادی از کندو دور می‌شود، با عطر این گیاه راه بازگشت خود را پیدا می‌کند.

گفته می‌شود که زنبورهای عسل هیچگاه باغی را که بادرنجبویه در آن می‌روید ترک نمی‌کنند و کندوی معطر به بوی این گیاه، زنبورهای جدیدی را تشویق می‌کند که در آن کندو اقامت گزینند.

ترکیبات شیمیایی

از نظر ترکیبات شیمیایی در اندام سبز این گیاه موادی مانند اسیداولئیک، سیترال، ژرانیول و رزماری اسید وجود دارد. این گیاه دارای اسانس روغنی فرار است که به عنوان منبع غنی از سیترال است. سیترال بوی تند لیمویی دارد و معمولا از مرکبات و از این گیاه گرفته می شود و در صنعت عطرسازی مصرف دارد.

همچنین در برگ های بادرنجبویه تانن ها وجود دارند. از دیگر ترکیبات آن می توان لیمونن و فلاونوئیدها را نام برد.

خواص درمانی بادرنجبویه

بادرنجبویه داروی مورد علاقه پزشک بزرگ ایرانی، ابوعلی‌سینا بود که جهت تقویت قلب و انبساط روح تجویز می کرده است.

استفاده از این گیاه به عنوان یک داروی ضد افسردگی تا قرن هفدهم ادامه داشت. آزمایش‌های جدید بر روی حیوانات آزمایشگاهی نشان می دهد که این گیاه همانند یک داروی مسکن بر روی دستگاه عصبی مرکزی عمل می کند و به همین دلیل آرام بخش است.

این گیاه به اشکال مختلفی از قبیل اسانس، عصاره روغنی، روغن، پماد، کمپرس و دم‌کرده استفاده می‌شود. بادرنجبویه دارای طبیعت گرم و خشک است. خواص آن عبارتند از :

آرام بخش اعصاب

ضد بیماری های قلب، معده و روده

مفرح و نشاط آور

اسانس این گیاه در آرام کردن درد معده با منشاء عصبی، احساس چنگ‌زدگی در معده، تپش قلب، سردردهای یک طرفه، سرگیجه، عصبانیت، بی‌خوابی، استفراغ های دوران بارداری، درد عصبی دندان و رفع تندخویی در دختران جوان و زنان موثر است.

بالا برنده فشار خون

 ضد اسپاسم، ضد درد، نیرو دهنده، ضد تشنج

 برای رفع احساس صداهای مبهم در گوش، هیستری، مالیخولیا

خواص برگ بادرنجبویه

برگ این گیاه، بهترین دارو برای کسی است که هنگام نگرانی و اضطراب دچار ناراحتی معده می شوند. دم کرده آن نیز جهت بهبود تهوع، مراحل اول سرماخوردگی، خستگی عصبی و افسردگی مفید است.

ضماد برگ این گیاه برای بهبود درد مفاصل مفید است.

در اسپانیا، برگ بادرنجبویه را به سس سالاد اضافه می‌کنند و برگ تازه آن را با چای معمولی مخلوط و یک نوشیدنی مطبوع تهیه می‌کنند.

روغن بادرنجبویه

کمپرس، پماد و روغن حاصل از این گیاه جهت دفع حشرات و درمان زخم نیش آنها و رفع تنش عصبی، از زمان ابن سینا تجویز شده است. گیاه پزشکان و عطاران، روغن بادرنجبویه را برای از بین بردن افسردگی، نگرانی، بی قراری و سردردهای عصبی تجویز می‌کنند.

از آنجا که روغن این گیاه عامل اصلی درمانی گیاه است، توصیه شده است که از مصرف خشک شده‌ گیاه خودداری و تازه آن استفاده شود.

هر چند که این گیاه هم همانند بسیاری از گیاهان دارویی دارای خواص مفید است، ولی از مصرف بیش از اندازه آن باید خودداری کنید و در صورت داشتن یک بیماری خاص و مصرف یک داروی خاص از مصرف خودسرانه آن پرهیز نمایید و قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید.

جوشانده یا شربت بادرنجبویه

جوشانده یا شربت آن برای تقویت معده ، کبد و ازدیاد هوش و حافظه تجویز می شود. همچنین برای تنگی نفس و برای استحکام لثه و دندان ها مفید است و سکسکه را آرام می کند.

دم کرده بادرنجبویه

دم کرده آن تعریق بدن را افزایش می‌دهد که راه درمان سنتی سرماخوردگی‌های همراه با تب است. همچنین نوشیدن دم کرده ی بادرنجبویه بعد از غذا به هضم آن کمک می‌ کند.

نسخه گیاهی از بادرنجبویه برای تقویت قلب

طرز تهیه و مقدار مصرف :

یک قاشق غذا خوری از مخلوط فوق را که قبلا کوبیده شده باشد، در یک لیوان آب جوش بریزید و مدت 15 دقیقه باقی بگذارید تا دم بکشد. سپس آن را صاف کرده و روزی دو بار، هر بار یک فنجان، صبح و شب نیم ساعت بعد از غذا میل کنید .

مشخصات

روش کاشت گیاه دارویی بادرنجبویه (ملیس)

معرفی گیاه دارویی بادرنجبویه

بادرنجبویه از گیاهان معطری است که مردم بعضی سرزمین ها از مدت ها پیش خواص دارویی آن را می دانستند و برای درمان برخی بیماری ها از آن استفاده می کردند . از برگ ها و پیکر رویشی این گیاه درفارماکوپه های معتبر به عنوان دارو یاد شده است . (۱) اسانس بادرنجبویه در صنایع داروسازی ،‌غذایی و صنایع آرایشی و بهداشتی کاربرد زیادی دارد . از بادرنجبویه می توان به عنوان عطر چای و همچنین به عنوان طعم دهنده سایر داروها استفاده کرد .

چون اسانس این گیاه گران است ، به جای آن معمولا از اسانس گونه های مختلف علف لیمو(۱) که از نظر عطر شباهت زیادی به اسانس بادرنجبویه دارد استفاده می شود . (۱)

گیاهشناسی بادرنجبویه :‌

بادرنجبویه با نام علمی Melissa Officinalis گیاهی علفی و پایاد چند ساله پرشاخه و پرپشت که زیستگاه اصلی آن نواحی جنوبی و مرکزی اروپا در اسپانیا تا قفقاز و در آسیای صغیر و ایران می روید اما بیشتر در جنوب انگلستان کشت شده علاوه بر این در نواحی مختلف نیز پرورش می یابد . ارتفاع آن بین ۳۰ تا ۱۰۰ سانتی متر می باشد . ریشه اصلی کوتاه و استوانه ای شکل است روی ریزوم ها گرههای خاصی وجود دارد . از این گرهها استلونها (ریشه رست ) و سایر انشعابهای ریشه ای به رنگ قهوه ای روشن خارج می شود . ساقه آن مستقیم و بلند و مقطع آن چهارگوش است ولی به ندرت ممکن است به صورت خوابیده روی زمین قرار بگیرد ( ساقه گیاهان جوان معمولا به صورت خوابیده رشد می کنند ) .

برگهات به طول سه تا هشت سانتی متر و پهنای آن چهار تا پنج سانتی متر است در سطح پهنک برگ آن رگبرگ های متعدد به وضع مشبک دیده می شود . رنگ برگ های آن در سطح فوقانی پهنک سبز تیره و در سطح تحتانی آن سبز روشن است . گل ها در قسمت فوقانی گیاه و در ناحیه زاویه برگ ها تشکیل می شوند . غنچه ها معمولا زرد رنگ که پس از باز شدن به رنگ سفید یا بنفش تبدیل می شوند و به تعداد شش تا دوازده تایی در کناره برگ ها ظاهر می شوند .گل های آن معمولا در خرداد تا اواسط مرداد ظاهر می شود . کاسه و جام آن دارای دو لب است که در آن لب فوقانی جام شامل دو لب ولی لب تحتانی مرکب از ۳ لوب می باشد . درون گل نیز چهار پرچم (دو تابزرگ و دو تا کوچک ) جای دارد . میوه آن چهار فندقه ای وقهوه ای رنگ و طول آن ۱ تا ۵/۱ میلی متر است . بذر آن تخم مرغی شکل و رنگ آن تیره و براق (معمولا سیاه رنگ ) است وزن هزار دانه ۶/۰ تا ۷/۰ گرم می باشد . میوه آن از اواسط تابستان ( اواخر مرداد ) به تدریج می رسد . پس از رسیدن دانه ها به اطراف پراکنده می شوند . (۴ و۱ و۲ )

اندام های هوایی گیاه در زمستان بر اثر سرمازدگی خشک می شوند . در این حالت ریشه زنده است و از فعالیت خفیفی برخوردار است . گل ها نکتار زیادی تولید می کند . بوی معطر گل ها باعث جلب حشرات به خصوص زنبورهای عسل می شود.تغذیه نکتار گل ها توسط زنبورها سبب افزایش تولید عسل آن ها می . (۱) قسمت مورد استفاده گیاه ، برگ و سرشاخه های جوان آن است .

نیازهای اکولوژیکی بادرنجبویه:

بادرنجبویه در طول رویش به هوای گرم و نورکافی نیاز دارد . بذرها در دمای ۱۰ تا ۱۲ درجه سانتی گراد جوانه می زنند ولی دمای مناسب برای جوانه زنی ۱۸ تا ۲۰ درجه سانی گراد است . درجه حرارت های مطلوب در طول رویش این گیاه ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی گراد است . بادرنجبویه برای مدتی قادر به تحمل درجه حرارت پایین (۲۰-تا۲۵-درجه سانتی گراد ) می باشد . برای گیاهان مسن درجه حرارت های پایین برای مدت طولانی مضر بوده و تاثیر نامطلوبی بررشد و نمو و همچنین موادموثره آن برجای می‌گذارد ریشه بادرنجبویه نسبتاً طویل است . این ریشه به جذب رطوبت از اعماق زمین قادر بوده و برای مدتی خشکی را تحمل می نماید .   رویش گیاه در سایه نه تنها سبب کند شدن رشد و نمو گیاه می شود . بلکه در کاهش کمیت و کیفیت اسانس آن نیز موثر است .

بادرنجبویه در هر نوع خاکی قادر به رویش می باشد و خاک هایی با بافت متوسط و غنی از ترکیبات کلسیم و مواد عناصر غذایی « برای رویش این گیاه بسیار مناسب است » بادرنجبویه قادر است خشکی را برای مدتی تحمل کند . ولی کم آبی و خشکیهای طولانی سبب خشک شدن آن می شود . در هر دوره آبیاری گیاهان ۳۰ تا ۴۰ میلی متر باید آبیاری شوند . PH خاک برای بادرنجبویه ۸/۴ تا ۸ مناسب است .

کاشت بادرنجبویه:

بادرنجبویه به وسیله دانه یا تقسیم ریشه در بهار یا پاییز کشت می شود اگر در پاییز کشت شود ترجیحا بهتر است دیرتر از اکتبر یا مهرماه نباشد چون ممکن است از بین برود(۴) بادرنجبویه دارای قوه رویشی کمی است .از این رو برای افزایش قوه رویشی ، بذرها را باید به مدت ۱۶ تا ۲۰ ساعت در آب و در دمای محیط خیساند یا این که آن ها را ۴۸ ساعت در دمای صفر درجه سانتی گراد قرار داد . تکثیر توسط بذر به دو روش مستقیم و غیر انجام می گیرد :

کشت مستقیم بادرنجبویه :

بادرنجبویه را در زمان مناسب معمولا اواخر پاییز به صورت ردیفی در فواصل مناسب کشت می کنند بذرهایی که اواخر پاییز کشت می شوند پس از طی دوره سرمای زمستان در اوایل بهار سبز می شوند رشد اولیه بادرنجبویه بسیار کند و بطنی است و علف های هرز می توانند بدون رقابت و به سرعت توسعه یابندو رویش گیاهان مورد نظر را تحت تاثیر قرار دهند از این رو کشت مستقیم مناسب نیست و تنها کشت در سطوح کوچک توصیه می شود . (‌۱)

کشت غیر مستقیم بادرنجبویه:

بذرها را در خزانه (اعم از خزانه هوای آزاد یا خزانه زیر پلاستیک ) که بستر آن به همین منظور تهیه شده کشت می کنند . پس از کاشت به منظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک غلتک مناسبی زده می شود . آبیاری منظم و مبارزه با علف های هرز در طول رویش گیاهان نقش عمده ای در سرعت رشد بادرنجبویه دارد . در زمان مناسب نشاء ها را به زمین مورد نظر باید منتقل کرد . (۱)

تکثیر رویشی بادرنجبویه :

تکثیر رویشی از طریق تقسیم بوته انجام می گیرد . گیاهان دو تا سه ساله را باید از خاک خارج کرد . (۱) پس از تمیز کردن ریشه از علف های هرز و جدا کردن قسمت های پوسیده و آلوده برحسب اندازه پایه مادری آن را به سه تا چهار قطعه تقسیم می کنند . هر بوته باید شامل ریشه ، ساقه و چند برگ باشد از آن جمله که تکثیر رویشی کار و هزینه زیادی را تحمیل می کند.لذا از این روش تکثیر درشرایط خاص استفاده می شود . (۱).

داشت بادرنجبویه :

چون رشد اولیه بادر نجبویه کند و بطنی است و علف های هرز می توانند بدون رقابت توسعه یابند لذا کنترل علف های هرز قبل از کاشت و تهیه بستر فاقد علف هرز برای کشت این گیاه ضرورت دارد در سال اول رویش تا قبل از بسته شدن فواصل بین ردیف ها بر اثر رشد گیاهان دو تا سه بار باید اقدام به وجین مکانیکی علف های هرز نمود . اگر چه در سطوح کوچک کشت مبارزه مکانیکی با علف های هرز کافی است . ولی در سطوح وسیع کشت وجین مکانیکی به تنهایی کافی نیست و به موازات آن باید از علف کش های مناسب استفاده نمود . (۱) در کشت مستقیم ،‌اوایل بهار در کشت غیرمستقیم پس از انتقال نشاها به زمین اصلی می توان از علف کش مرکازین استفاده کرد.

برداشت محصول بادرنجبویه :

از سال اول رویش می توان محصول را برداشت کرد . در سال اول یک بار ولی از سال دوم به بعد دو و یا حتی سه رتبه پیکر رویشی بادرنجبویه را می توان برداشت کرد . زمان مناسب برای اولین برداشت مرحله گلدهی است . دومین برداشت معمولا اواسط شهریور انجام می گیرد . چنانچه شرایط اقلیمی مناسب باشد اواخر مهرماه نیز می توان سومین برداشت را انجام داد .(۱)

پیکر رویشی گیاهان از فاصله چها تا پنج سانتی متری از سطح زمین برداشت می شوند و پیکر رویشی را هنگامی باید برداشت کرد که قطرات شبنم موجود بر سطح گیاهان بر اثر تابش آفتاب خشک شده باشند . برگ ها پس از برداشت به سرعت سیاه یا قهوه ای رنگ می شوند . از این رو پس از برداشت بلافاصله باید آن ها راخشک کرد . (۱) عملکرد پیکر رویشی تازه ۱۰تا ۲۰ در هکتار است که پس از خشک شدن ۲ تا ۴ تن پیکر رویشی خشک حاصل می شود . عملکرد برگ خشک ۷/۰ تا ۱ تن در هکتار می باشد . (۱)

آفات و بیماری ها بادرنجبویه :

بادرنجبویه ممکن است در طول رویش مورد حمله بعضی آفات یا عوامل بیماری زا قرار گیرد . در طول رویش بادرنجبویه ، لارو بعضی حشرات ممکن است صدمه های جبران ناپذیری به محصول وارد کنند . از این رو قبل کشت برای مبارزه با این لاروها می توان از بازودین ۵ گ به مقدار ۳۰ کیلوگرم در هکتار یا بازودین ۱۰ گ به مقدار ۱۵ کیلوگرم در هکتار به صورت محلول پاشی در خاک استفاده کرد . همچنین می توان از طعمه مسموم با محلول یک درصد آزودرین و ملاس چغندر قند یا سبوب برنج علیه این لاروها استفاده کرد . پس از کاشت گیاهان نیز می توان از طعمه مسموم استفاده نمود .

کک نباتی شغلم (متعلق به خانواده هالتی سیته ) که با تغذیه از برگ های گیاه میزبان آن را توری شکل می کند . زنجره و شته سبز ( متعلق به زیر خانواده آفیدینه ) از دیگر آفتهایی است که با تغذیه از شیره نباتی علاوه بر تضعیف گیاه باعث انتقال بیماری های ویروسی شده و صدمه های سنگینی به محصول وارد می آوردند . همچنین ممکن است بادرنجبویه در طول رویش به عوامل بیماری زای قارچی (نظیرقارچ لکه برگی ) آلوده شود علیه این بیماری می توان از محلول فوندازول یا برستون به صورت محلول پاشی استفاده کرد .

شرح گیاه
گیاهی است پایا، پرشاخه و پر پشت، به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر و حتی بیشتر که به حالت وحشی و خودرو درایران می روید و همچنین در نواحی مختلف پرورش می یابد.از مشخصات آن این است که ریشه کوچک و استوانه ای شکل ، سخت و منشعب دارد. برگهای پوشیده از تار، متقابل، بیضوی، به شکل قلب و دندانه دار (دندانه های فاصله دار) است. درازای برگهای آن ۵ تا ۸ سانتی متر و پهنای آن۴ تا ۵ است. بعلاوه در سطح پهنک برگ آن رگبرگهای متعدد به وضع مشبک دیده می شود. رنگ برگهای آن در سطح فوقانی پهنک، سبز تیره ولی در سطح تحتانی آن سبز روشن است.گلهای آن که در خرداد تا اوسط مرداد ظاهر میشود،رنگ سفید یا گلی دارند و به تعداد ۶ تا ۱۲ تائی نیز در کنار برگها ظاهر میشوند. کاسه و جام آن دارای دو لب است که در آن لوب فوقانی جام شامل دو لوب ولی لوب تحتانی مرکب از ۳ لوب می باشد. درون گل نیز ۴ پرچم ( ۲ بزرگ و ۲ کوچک) جای دارد. میوه اش چهار فندقه ای قهوای رنگ است.

نیاز اکولوژیکی

بادرنجویه در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. بذرها دردمای ۱۰ تا ۱۲ درجه سانتی گراد جوانه می زنند. ولی دمای مناسب برای جوانه زنی ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی گراد است. درجه حرارت مطلوب در طول رویش گیاه ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی گراد است .ریشه بادرنجبویه نسبتاً طوایل است این ریشه به جذب رطوبت در اعماق زمین قادر بوده و برای مدتی خشکی را تحمل می کند.

بادرنجبویه در هر نوع خاکی قادر به رویش می باشد و خاکهایی با بافت متوسط و غنی از ترکیبات کلسیم و مواد و عناصر غذایی برای رویش این گیاه مناسب است بادرنجبویه قادر است خشکی را برای مدتی تحمل کند ولی کم آبی و خشکیهای طولانی سبب خشک شدن آن می شود. PH خاک برای بادرنجبویه ۸/۴ تا ۸ مناسب است.

آماده سازی خاک

چون بادرنجبویه چهار تا پنج سال در یک منطقه باقی می ماند لذا انتخاب زمین مناسب و همچنین تناوب کشت مناسب با سایر گیاهان ضرورت دارد. بهتر است با گیاهانی به تناوب کشت شوند که نه تنها سبب گسترش علف های هرز نشوند بلکه دوره رویشی کوتاهی نیز داشته باشند تاپس از برداشت فرصت کافی برای آماده سازی زمین وجود داشته باشد. این گیاه را می توان چهار تا پنج سال متوالی در یک زمین کشت کرد.

پس از این مدت باید با گیاهان مناسب به تناوب کشت شود. هنگام آماده سازی زمین فصل پائیز قبل از کاشت گیاه به میزان ۲۵ تا ۳۰ تن در هکتار کود حیوانی پوسیده به زمین اضافه می کنند سپس شخم مناسبی به عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر زده میشود. افزودن کود شیمیایی به شرایط اقلیمی و بافت خاک بستگی دارد و می توان ۵۰ تا ۷۰ کیلوگرم در هکتار ازت، ۵۰ تا ۶۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به عنوان مقادیر پایه به زمین اضافه نمود.

در صورتی که به کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی اقدام می شود کار زیادی باید روی زمین انجام داد. بطوریکه زمین فاقد هر گونه علف هرز یا بذر آنها باشد لذا قبل از کاشت باید مبارزه شیمیایی و مکانیکی با علفهای هرز انجام گیرد. در صورتیکه تکثیر به روش مستقیم صورت گیرد (انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی) زمین باید فاقد هر گونه پستی و بلندی و سنگ و کلوخ باشد. مدت کوتاهی قبل از کشت و در فصل بهار باید به وجین علف های هرز اقدام نمود.

تاریخ و فواصل کاشت

اواخر پائیز (آذر) زمان مناسبی برای کشت مستقیم بذر در زمین اصلی است. در اینصورت ۶۰ سانتی متر فاصله ردیف های کاشت از یکدیگر مناسب می باشد. عمق بذر موقع کاشت باید ۵/۰ تا ۱ سانتی متر باشد. در کشت مستقیم بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین ۸ تا ۱۰ کیلوگرم است. در کشت غیر مستقیم زمان مناسب برای کشت بذر در خزانه هوای آزاد اواخر فروردین، یا اوایل اردیبهشت می باشد.

ولی زمان مناسب برای کشت بذر درخزانه زیر پلاستیک اواخر بهمن خواهد بود. در کشت غیر مستقیم (اعم از خزانه هوای آزاد یا زیر پلاستیک) فاصله ردیف ها از یکدیگر ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر و عمق بذر ۵/۰ سانتی متر مناسب است. برای هر هکتار زمین به ۵/۰ کیلوگرم بذر با کیفیت مطلوب نیاز است. از هر متر مربع محیط خزانه می توان ۲۵۰ تا ۳۰۰ نشاء بدست آورد. اواخر تابستان (شهریور) زمان مناسبی برای انتقال نشاء از خزانه هوای آزاد و اواسط اردیبهشت ماه نیز زمان مناسبی برای انتقال نشاء از خزانه زیر پلاستیک به زمین اصلی است.

در کشت غیر مستقیم نشاء ها در ردیف هایی به فاصله ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر به زمین اصلی منتقل می شوند. فاصله دو بوته در طول ردیف ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر مناسب است. برای هر هکتار زمین به ۵۰ تا ۶۵ هزار نشاء نیاز است. زمان مناسب برای تکثیر رویشی باردنجبویه اواخر تابستان (اواسط شهریور) می باشد.

کاشت

بادرنجبویه را می توان توسط بذر یا از طریق رویشی تکثیر کرد. بذر گیاه بادرنجبویه دارای قوه رویشی کمی است. لذا برای افزایش قوه رویشی بذرها را باید به مدت ۱۶ تا ۲۰ ساعت در آب و دمای محیط خیساند یا این که آنها را ۴۸ ساعت در دمای صفر درجه سانتی گراد قرارداد.

تکثیر توسط بذر به دور روش مستقیم و غیر مستقیم انجام میگیرد:

کشت مستقیم :

بادرنجبویه را در زمان مناسب (اواخر پائیز) به صورت ردیفی کشت می کنند بذرهایی که اواخر پائیز کشت می شوند پس از طی دوره سرمای زمستان در اوایل بهار سبز میشوند. رشد اولیه بادرنجبویه بسیار کند است و علف های هرز می توانند بدون رقابت بسرعت توسعه یابند و رویش گیاهان را تحت پائیز قرار دهند. لذا کشت مستقیم مناسب نیست و تنها در سطوح کوچک این کشت توصیه میشود.

کشت غیر مستقیم :

در اواسط بهار ( اواخر فررودین اوایل اردیبهشت) بذر را در خزانه هوای آزاد و واخر بهمن در خزانه زیر پلاستیک کشت می کنند پس از کاشت بمنظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک، غلتک مناسبی زده میشود.

آبیاری منظم و مبارزه با علف های هرز در طول رویش گیاهان نقش عمده ای درسرعت رشد با در نجوبه دارد. اواخر تابستان (شهریور) زمان مناسبی برای انتقال نشاء از خزانه هوای آزاد و اواسط اردیبهشت نیز زمان مناسب برای انتقال نشاء از خزانه زیر پلاستیک به زمین اصلی میباشد.

تکثیر رویشی :

تکثیر رویشی از طریق تقسیم بوته انجام میگیرد. گیاهان دو تا سه ساله راباید از خاک خارج کرد. پس از تمیز کردن ریشه از علف های هرز و جدا کردن قسمتهای پوسیده و آلوده بر حسب اندازه پایه مادری آنرا به سه تا چهار قطعه تقسیم می کنند. هر بوته شامل ریشه ساقه و چند برگ باشد به علت هزینه و کار زیاد،تکثیر رویشی فقط در شرایط خاص کاربرد دارد.

داشت

در سال اول رویش تا قبل از بسته شدن فواصل بین ردیفها بر اثر رشد گیاهان دو تا سه بار باید اقدام به وجین مکانیکی علف های هرز نمود. در سطح کوچک روش مکانیکی و در سطوح وسیع کشت علاوه بر وجین مکانیکی باید از علف کش های مناسب استفاده نمود. در کشت مستقیم اوایل بهار و در کشت غیر مستقیم پس از انتقال نشاء ها به زمین اصلی از علف کش مرکازین به مقدار ۳ تا ۴ کیلوگرم در هکتار می توان استفاده نمود.

برای مبارزه با علف های هرز گیاهان دو ساله و یا بیشتر اوایل بهار قبل از رویش مجدد از علف کش مرکازین به مقدار چهار تا شش کیلوگرم در هکتار یا از علف کش پاتوران (patoran) به مقدار ۵/۳ تا ۵ کیلوگرم در هکتار به صورت محلول باشی می توان استفاده نمود. از این علف کشها تا اولین برداشت پیکرو رویشی چند بار می توان استفاده نمود. پس از اولین برداشت می توان از علف کش مرکازین به مقدار ۳ کیلوگرم استفاده کرد.

برای مبارزه با لارو بعضی حشرات می توان از بازودین Basudin 5G به مقدار ۳۰ کیلوگرم در هکتار یا بازودین ۱۰گ به مقدار ۱۵ کیلوگرم درهکتار به صورت محلول پاشی در خاک استفاده نمود. برای مبارزه با کک نباتی شلغم و زنجره و شته سبز می توان از محلول یک درصد بی ، آی ۵۸ یا محلول ۱/۰ تا ۲/۰ درصد فوسیدری استفاده نمود.

۲۵ روز قبل از برداشت محصول باید از بکار بردن این سموم خودداری شود.برای مبارزه با بیماری قارچ لکه برگی می توان از محلول فوندازول یا برستون به صورت محلول پاشی استفاده کرد.

برداشت

در سال اول یکبار ولی از سال دوم به بعد دو یا حتی سه مرتبه پیکر رویشی بادرنجبویه را می توان برداشت کرد. زمان مناسب برای اولین برداشت مرحله گل دهی (اواخر تیر) است. دو بین برداشت معمولاً اواسط شهریور انجام گیرد چنانچه شرایط آب و هوایی مناسب باشد اواخر مهر ماه نیز می توان سومین برداشت را انجام داد. پیکر رویشی گیاهان از ۴ تا ۵ سانتی متری از سطح زمین برداشت میشوند .

پیکر رویشی باید هنگامی برداشت شود که قطرات شبنم موجود بر سطح گیاهان بر اثر تابش آفتاب خشک شده باشند. بمنظور افزایش کیفیت مواد موثره فقط برگهای این گیاه باید برداشت شوند. برگها پس از برداشت بسرعت سیاه و یا قهوه ای رنگ می شوند، لذا پس از برداشت باید بلافاصله در حرارت ۴۵ تا ۵۰ درجه سانتی گراد خشک شود. عملکرد پیکر رویشی تازه ۱۰ تا ۲۰ تن در هکتار است که پس از خشک شدن ۲ تا ۴ تن پیکر رویشی خشک حاصل می شود.عملکرد برگ خشک ۷/۰ تا ۱ تن در هکتار می باشد.

اگر هدف از گیاه جمع آوری بذر باشد محصول را یکبار برداشت می کنند و آن هنگام رسیدن بذرها می باشد. بذرها از اوایل شهریور بتدریج می رسند از آنجائیکه که بذرهای رسیده به اطراف پراکنده میشوند از اینرو قبل از رسیدن باید آنها را جمع آوری نمود. اندام های برداشت شده را در سایه خشک و پس از بوجاری بذرها را تمیز کرده و انبار می کنند. عملکرد بذر ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار می باشد.

دامنه انتشار

این گیاه بطور خودرو در نواحی مختلف مثل کوهستانها، کنار جاده ها ، سایه درختها، پای دیوارها، حاشیه باغها، بیشه ها و بالاخره تا ارتفاع ۱۸۰۰ متری می روید.اطراف تهران، پس قلعه در ارتفاعات ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ متری نزدیک در بند، کرج، قزوین، کرمان :جنگل گلستان ،گنبد کاووس آذربایجان : حسن بیگلو، کرمانشاه : بین ریجاب و شالان ، لرستان گیلان (اطراف رشت)