پرورش بز سانن ، بز شیرده

 سرمایه گذاری در پرورش بز سانن

 پرورش بز سانن یکی از ظرفیت های کشورمان در بخش دامداری و دامپروری است، چرا که با روند رشد جمعیت و افزایش سرانه مصرف شیر، لزوم استفاده از نژادهای خاص و اصلاح نژاده بیش از پیش احساس می شود. پرورش بز سانن یکی از منابع دامی پر تولید بوده که تشریح آن را پیش رو دارید.

از آنجا که رسالت و خط مشی این صفحه، معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشور و بررسی ملاحظات مالی و اقتصادی آن است، کارشناسان بهین صنعت یاب، موضوع فرصت سرمایه گذاری امروز را با بهره گیری از نظرات کارشناسان و متولیان امر گردآوری کرده بلکه بتوانیم به‌عنوان یکی از نخستین شرکت های مشاوره سرمایه گذاری در این راستا پیش قدم باشیم. به این ترتیب، اکنون می‌خواهیم درباره پرورش بز، آن هم از نوع شیری با شما صحبت کنیم.

هرگاه کلمه دامپروری به گوش می‌رسد، بلافاصله تصویر یک واحد گاوداری در ذهن انسان نقش می‌بندد، اما امروزه دیگر دامپروری تنها در پرورش گاو و یا دیگر دام های سنگین خلاصه نمی‌شود و می‌تواند دام‌های سبکی چون بز و گوسفند را نیز دربر بگیرد. نزدیک به ده نژاد مختف از بز در کشور وجود دارد، در این میان بز سانن به سبب توانایی زیاد در تولید شیر، رشد سریع، باروری، چند قلو زایی، کیفیت ترکیبات شیر، فرآوری آسان و لذیذ در تهیه محصولات لبنی، رفتار آرام در پرورش و نگهداری و… مورد توجه سرمایه گذاران در این حوزه قرار گرفته و تاکنون حدود ۱۵واحد صنعتی در کشور در این زمینه مشغول به فعالیت هستند.

معرفی طرح

بز یکی از دام ­هایی است که از قرن­ها قبل توسط انسان اهلی شده است. بز، دام نسبتا مقاومی است و می­تواند در شرایط سخت که برخی حیوانات اهلی مثل گاو شیری امکان ادامه حیات ندارد، زنده بماند و تولید مثل کند. با وجود اینکه طبق آمارها حدود ۷۰ میلیون رأس دام سبک در کشور وجود دارد، که ۲۰میلیون آنها بز و بزغاله هستند، اما به دلیل آنکه بز در اذهان عمومی ما ایرانیان نسبت به گوسفند اهمیت کمتری داشته و دارد، به همین دلیل معمولا پرورش بز بصورت یک فعالیت فرعی در کنار پرورش گوسفند ادامه یافته است.

زیستگاه اصلی بز سانن در کشور سوئیس در روستایی به همین نام بوده و این نژاد از این منطقه به سراسر جهان منتقل شده است. سابقه ورود بز سانن اصیل به ایران به بیش از ۵۰ سال قبل و به سال ۱۳۴۳ بر می‌گردد. بز سانن به تولید شیر معروف است و شاید به جرات بتوان گفت بهترین نژاد شیری بز در دنیاست. بز سانن روزانه بین ۳ تا ۸ لیتر شیر می‌دهد. متوسط چربی شیر این نژاد ۳.۶ درصد، پروتئین شیر ۳.۲ درصد و مواد جامد شیر ۱۲.۸ درصد می‌باشد. دوقلوزایی در بز سانن خالص موضوعی عادی است. بعضی منابع درصد دوقلوزایی بزهای ماده را در این نژاد از ۴۵ تا ۸۰ درصد گزارش کرده‌اند.

در سال های اخیر و با مشارکت بخش خصوصی و صدور مجوز وزارت جهاد کشاورزی، ورود بزهای خالص نژاد سانن از فرانسه به ایران آغاز شده و در نقاط مختلف کشور گله‌های متعددی بر اساس پرورش بز سانن شکل گرفته است.

بررسی بازار 

 پرورش بز سانن می‌تواند یکی از فرصت‌های ناب سرمایه‌گذاری باشد. زیرا هم‌اکنون نوع اصلاح‌نژاد شده آن تا روزی پنج کیلوگرم شیر تولید می‌کند و هر کیلوگرم آن به قیمت ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰هزار تومان به فروش می‌رسد. البته به جز شیر، گوشت، مو، پوست، کرک و حتی شاخ آن نیز سودآور است و پتانسیل تجارت در بازار را دارد. از شیر بز، پنیر و ماست بسیار مرغوب تولید می‌شود که قیمتی بالاتر از نرخ همین اقلام توسط شیر گاو برای آن تعیین می‌شود.

طبق برنامه ششم توسعه، باید تولید شیرخام کشور به ۱۲ میلیون تن با سرانه ۱۴۲ کیلوگرم برسد و در افق برنامه ۱۴۰۴ تولید ۱۵ میلیون تن با سرانه نزدیک به ۱۶۹ کیلوگرم برنامه ­ریزی شده است.  قرار است با تسهیل روند سرمایه‌گذاری و توسعه واحدهای پرورش بز شیری، تولید شیر این حیوان تا پایان برنامه ششم به بیش از ۷۰۰ هزار تن در سال برسد. افزایش تولید شیر از طریق بز اصلاح شده به بیش از ۱ میلیون تن در سال، جهت توسعه صنعت بز در کشور تا افق ۱۴۰۴ پیش­ بینی شده است.

ملاحظات اقلیمی پرورش بز سانن

برخی بر این عقیده ­اند که با توجه به اینکه منشأ بز سانن و آلپاین مناطق کوهستانی و نسبتا سردسیر اروپا است، پس این دو نژاد فقط باید در مناطق سردسیر کشور پرورش یابند. اما مشاهدات و گزارشات متعدد نشان می­دهد که اگر شرایط حداقلی محیطی برای پرورش بزهای بومی در یک منطقه فراهم باشد، می توان در آن شرایط بزهای سانن و آلپاین را نیز نگهداری و تکثیر نمود.

وجود رطوبت حداقل ۲۵درصد و حداکثر ۷۵درصد برای پرورش بز مطلوب است. هرچند با وجود درصد رطوبت بالاتر و یا پائین­تر از این مقدار نیز امکان پرورش وجود دارد ولی ممکن است میزان تولید بزها اندکی کاهش یابد. همچنین دمای مناسب برای پرورش بز معموال بین ۱۲ تا ۲۱ درجه سانتی­گراد است. مقدار تولید شیر و سلامت عمومی بزها در دمای بین ۱۷- تا ۲۷ درجه تحت تأثیر قرار نمی­گیرد ولی دمای بیش از ۲۷ درجه سانتی­گراد باعث کاهش مصرف خوراک و کاهش تولید شیر آنها می­شود.

بنابراین شاید تأمین حرارت در فصل زمستان برای بزها ضروری نباشد، ولی تأمین یک سایه بان خنک در شرایط تنش گرمایی در فصل تابستان برای آن­ها بسیار حائز اهمیت بوده و این مسئله بخصوص در مورد بزغاله­ها مهم­تر است؛ زیرا آن­ها در فصل زمستان به یک ساختمان نسبتا گرمتر و در تابستان به یک سایه خنک تر از جایگاه دام­های بالغ نیاز دارند و در غیر اینصورت معمولا به دلیل سرما و یا گرمای شدید در روزهای اول پس از تولد تلف می­شوند.

ملاحظات مالی طرح پرورش بز سانن

همانطور که تولید شیر این بزها چند برابر بزهای بومی است به همان نسبت احتیاجات بز سانن نیز نسبت به بزهای بومی بالاتر است. بنابراین کسانی که مایل به پرورش بزهای سانن هستند باید امکانات لازم نظیر جایگاه مناسب، تأمین خوراک مورد نیاز و تأمین تجهیزات و لوازم بهداشتی را در دامداری پیش­ب ینی نمایند.

یکی از محدودیت‌هایی که ممکن است در سرمایه‌گذاری خلل ایجاد کند، بحث تامین منابع آب است. طبق اطلاعات موجود، هر رأس بز حداقل در هر روز به ۵/۹ لیتر آب احتیاج دارد. بنابراین بسیار مهم است که سرمایه‌گذاران بیش از هر چیز به فکر تامین مایه حیات باشند. اگر مشکلی در این زمینه نبود، باقی مسائل به مرور حل خواهد شد.به ­گفته کارشناسان و پرورش دهندگان بز سانن در ایران، هر بز معمولی در کشور سالانه در حدود ۱۵۰کیلو شیر می ­دهد، در صورتی که تولید شیر بز سانن ۱۰برابر این مقدار است و حدود ۱۰سال عمر می­کند. از یک­سو هر بز در روز ۳کیلو علوفه می ­خورد و می­تواند در سال ۲بار بزغاله به دنیا بیاورد و البته گاهی نیز ممکن است دوقلو هم باشد.

 مطابق تحقیقات کارشناسان بهین صنعت یاب، جهت احداث واحد پرورش بز سانن با ظرفیت ۱۰۰۰راس در مجموع حجم کل سرمایه گذاری طرح ۴۵۰۰۰ میلیون ریال برآورد می شود؛ تمامی ماده غذایی مورد نیاز در داخل کشور مانند ذرت، یونجه، کنجاله سویا و جو تولید شده و در دسترس است. فضای مورد نیاز پرورش بزن سانن برای ۱۵راس، ۵۰متر برآورد می شود.

جمع بندی و ارزیابی نهایی

هم‌اکنون پرورش صنعتی این حیوان بیشتر در مناطق مرکزی، روندی رو به رشد دارد؛ مناطقی مانند یزد، اصفهان و اراک. پرورش بز همان‌طور که گفته شد از قدیم‌الایام به‌صورت سنتی و چرای مرتعی وجود داشته است. با توجه به شرایط اقتصاد دامپروری و تاثیر منفی خشکسالی های اخیر بر مراتع، هزینه خوراک و نگهداری دام برای دامداران روستایی و عشایر افزایش یافته و امکان فعالیت در این صنعت برای بسیاری از دامداران دشوار می باشد؛ بنابراین برای افزایش تولید و بهره وری اقدامات اصلاح نژادی و مدیریتی باید در دستور کار دامداران محترم قرار بگیرد.

یکی از این اقدامات می تواند جایگزینی و استفاده از بزهای پرتولید همچون سانن و آلپاین در گله های بومی باشد. با توجه به ویژگی های ژنتیکی و تطابق مناسب این بزها با شرایط آب و هوایی کشور می توان انتظار داشت که سطح تولید و سود اقتصادی دامداران در برنامه های میان مدت و بلند مدت افزایش یابد. در سال های اخیر معاونت بهبود تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی برای بهبود وضعیت پرورش دامهای سبک، اقدام به صدور مجوزهای لازم برای واردات بزهای سانن و آلپاین نموده است. انتظار می رود با ورود نژادهای برتر بز شیری میانگین تولید شیر بز در گله های بومی در یک دوره شیردهی از ۸۰ کیلو گرم به حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم برسد. لذا این ً امیدواری وجود دارد که با افزایش تولید شیر بز در کشور، اولا صنعت پرورش بز علاوه بر تولید گوشت بتواند بخش مهمی از نیاز شیر خام کشور را تأمین نماید و از طرفی توسعه پرورش بزهای شیری بتواند کمک مهمی به اقتصاد خانوارهای روستایی و عشایر داشته و نقش مهمی در اشتغال زایی جوانان جویای کار این خانوارها ایفا نماید. بدیهی است اگر شروع فعالیت دامداران محترم برای پرورش بزهای شیری اصلاح شده با مطالعه کافی و تهیه طرح توجیهی پرورش بز سانن و استفاده از تجارب کارشناسان ذیربط شکل بگیرد، به امید خداوند متعال آینده کاری و دورنمای اقتصادی روشنی پیش روی آنها خواهد بود و درآمد فراوانی را عایدشان خواهد کرد